Zeugma Antik Kenti Gaziantep’in Nizip ilçesinin 10 km doğusunda yer almaktadır. Büyük İskender generallerinden 1. Selevkos Nikator M. Ö. 300’de Büyük İskender’in Fırat Nehri’ni geçtiği yerde, Selevkia Euphrates ismiyle bir kent kurmuştur. Bu kentin karşısına da eşi Apamea’nın adıyla başka bir kent kurar ve bu iki kenti köprü ile birbirine bağlar. Kent, M. Ö. 31’den itibaren Roma’ya bağlanarak adı geçit – köprü anlamında Zeugma olarak değiştirilmiştir.
Strabon’un “Mezopotamya’nın Kalesi” olarak nitelendirdiği Zeugma, Fırat Nehri’nin üzerinde Mezopotamya’ya geçişi sağlayan bir kapı niteliğinde, pek çok medeniyet için de köprü-geçit işlevi görmüş önemli bir Hellen ve Roma şehridir. Stratejik konumu nedeniyle bir askeri-kent modelinde kurulmuştur. 1993 ve 2003 yılları arasında devam eden kazı çalışmalarında, Zeugma Antik Kenti’nde, Roma döneminde var olduğu bilinen birçok villa ortaya çıkarılmıştır. Bu villaların sığ havuz, çeşme ve odaların tabanında yer alan mozaikler, teatral, mitolojik sahneler ve geometrik desenlerden oluşur.
MS 2. ve 3. yüzyıla ait olan Zeugma mozaikleri; birim alanda kullanılan küçük taşların (tessera) çokluğu, kullanılan renk miktarı ve tonlarının başarıyla uygulanması, mozaiklerdeki derinlik ve perspektif, mozaik sanatçılarının bazı eserlere imza atmış olması, mitolojik konuların sıkça işlenmesi, bazı mozaiklerin konusu bakımından dünyada tek olması, bağcılık faaliyetlerinin gelişmesine bağlı olarak Dionysos konulu mozaiklerin çokluğu ve mozaiklerin aynı zamanda ev sahibinin kişisel özellikleri hakkında da bizleri aydınlatıyor olmasıyla öne çıkar. Gelişim süreci içinde, mozaiklerin yüzeydeki süsleme malzemesinin köklü değişiklikler geçirdiği görülür.
Roma egemenliğinde en zengin dönemini yaşayan Zeugma özellikle kent yaşayanlarının konutlarında yer alan ve antik döneme ait mitoloji ve edebiyata dayalı sahnelerin yer aldığı zengin mozaikleriyle, antik dünyanın bilinmeyen yeni mitolojik ve edebi hikâyelerine ışık tutar. Daha önceden bilinmeyen edebi metinlere dayalı bu sahneler Antik Dünya edebiyatı ve ikonoğrafyasına büyük katkılar sağlar. Antik kaynaklarda Zeugma’nın M. S. 4. yüzyıldan sonra Hıristiyanlaşmaya başladığı ve bölgenin piskoposluk merkezi haline geldiği; MS. 583 yılında kentte bir Meryem Ana Kilisesinin inşa edildiği, kentin MS. 7. yüzyılda İslam orduları tarafından fethedildiği ve 10. yüzyıla kadar iskân edildiği, arkeolojik buluntulardan anlaşılmaktadır.
Zeugma Antik Kenti, Birecik Baraj Göleti sahasında kalacağı için çok uluslu kazılar yapılmış ve ortaya çıkartılan sanat değeri yüksek mozaikler Gaziantep Arkeoloji Müzesi’ne taşınmıştır. Mozaikler daha sonra 2011 yılında yapılan Zeugma Mozaik Müzesi ve Kongre Merkezine taşınarak, antik kentteki konumlarına göre teşhiri yapılmıştır.
Leave a Reply